Чӑваш Енри тӗпчевҫӗсем Улатӑр хулинчи 30 ҫулти арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫе тӗпчесе пӗтернӗ. Ӑна хыпар вӑрттӑн илмелли техника хатӗрне саккуна пӑсса сутнӑшӑн явап тыттарасшӑн.
Тӗпчевҫӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, 2019 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнче вӑл Вӑрнар поселокӗнче Муркаш районӗнчи 45 ҫулти арҫынна пӗчӗк видеокамера тыттарнӑ. Вӑхӑтлӑха. Уншӑн вӑл 25 пин тенкӗ ыйтнӑ.
Пӗчӗк видеокамерӑна тӳме айне пытарса ҫав арҫын теори экзаменне кайнӑ. Вӑл водитель правине илме вӗреннӗ. Анчах ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекцийӗн ӗҫченӗсем камерӑна асӑрханӑ та туртса илнӗ. Вӑрттӑн хатӗрпе усӑ курнӑшӑн Муркаш район арҫыннине суд пуҫиле ӗҫпе явап тыттарса 15 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Чӑваш Енри уйсенче сӑтӑрҫӑ сарӑлнине пӗлтереҫҫӗ. Куҫа курӑнман хурт-кӑпшанкӑ – нематод – ҫӗрулмине тапӑннӑ. Ӑна пула глободероз чирӗ пуҫланас хӑрушлӑх пур.
Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри тата Чӗмпӗр облаҫӗнчи управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак хурт-кӑпшанкӑ 359 ялти 6364 ҫӗр лаптӑкӗ ҫинчи ҫӗрулмине тапӑннӑ. Пӗтӗмпе – 1360,3 гектар.
Нематод ҫӗрулмине тапӑнсан вӑл ӳсме пӑрахать, ҫулҫи тӗссӗрленет, пӗтӗрӗнет те майӗпен шанать.
Вӑл уйрӑмах 9 районта сарӑлнӑ: Комсомольски, Вӑрнар, Елчӗк, Хӗрлӗ Чутай, Ҫӗмӗрле, Патӑрьел, Муркаш, Канаш, Етӗрне тӑрӑхӗсенче.
Муркаш районӗнчи Кӑпас ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗвере арҫын путса вилни пирки хыпарланӑччӗ. Ҫав вырӑнтах, ҫав кунах унта тепӗр ҫыннӑн пурнӑҫӗ татӑлнӑ.
Юнка ял тӑрӑхӗн администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, инкек ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ирхи 10 сехет хыҫҫӑн пулнӑ. Ҫав ирхине унӑн ентешӗ, 1971 ҫулта ҫуралнӑ арҫын, путса вилнӗ. Ку вара – ун хыҫҫӑн.
Иккӗшӗ те урӑ пулман, тумтирӗпех шыва кӗме кӗрсе кайнӑ. Вӗсем пулӑҫсен куҫӗ умӗнчех путса вилнӗ. Анчах лешсем вӗсене ҫӑлайман.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Муркаш районӗнче тӑпрана тата шыва тислӗкпе вараланине тупса палӑртнӑ. Кун пирки ведомствӑна вырӑнти халӑх пӗлтернӗ.
Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче специалистсем вырӑна ҫитнӗ. Муркаш юханшывӗнчи шыва тата Сӑнав лесничествинчи тӑпрана анализ тума илнӗ. Кӑтарту савӑнтарман: тӑпрара чӑнах та хими япали виҫерен нумай, шывра та ҫавнашкалах.
Анализ кӑтартӑвӗсене йӗрке хуралне янӑ, халӗ ку ӗҫе кам тума пултарнине шыраҫҫӗ. Айӑплине тупсан административлӑ майпа явап тыттарӗҫ.
Муркаш районӗнче арҫын путса вилнӗ. Кун пирки РФ Инкеклӗ лару-тӑру министерствин Чӑваш Енри тӗп упарвленийӗ пӗлтерет.
Ку пӑтӑрмах ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, 7 сехет те 40 минутра пулнӑ. Кӑпас ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗвере 1971 ҫулта ҫуралнӑ арҫын путса вилнӗ. Вӑл 49 ҫулта пулнӑ. Унӑн виллине ентешӗсем асӑрханӑ, вӗсемех ӑна ҫыран хӗррине кӑларнӑ.
Ҫӑлавҫӑсем ӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак арҫын мӗншӗн путса вилнине халӗ специалистсем уҫӑмлатаҫҫӗ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 6-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енре 3395 ҫын ҫӗнӗ кӑшӑлвирус инфекцийӗпе чирленӗ. 1625 ҫын сывалнӑ, 16 ҫын вилнӗ.
Улатӑр районӗнче 51 (паянхи кун тӗлне тата тепӗр 4 ҫын хутшӑннӑ) ҫын чирленӗ; Улатӑрта – 106 (+3 ); Элӗк районӗнче – 34 ( 0 ); Патӑрьел районӗнче – 112 ( 0); Вӑрнар районӗнче – 43 ( 0 ); Йӗпреҫ районӗнче – 63 ( +2 ); Канаш районӗнче – 96 ( 0); Канаш хулинче – 113 ( 0 ); Куславкка районӗнче 26 ( 0 ); Комсомольски районӗнче – 120 (0); Красноармейски районӗнче – 16 ( 0 ); Хӗрлӗ Чутай районӗнче – 101 ( +12 ); Сӗнтӗрвӑрри районӗнче – 50 ( +1 ); Муркаш районӗнче – 125 ( +2 ); Пӑрачкав районӗнче – 92 ( 0 ); Вӑрмар районӗнче – 95 ( 0 ); Ҫӗрпӳ районӗнче – 74 ( +6 ); Шупашкар районӗнче – 157 (+5); Шӑмӑршӑ районӗнче – 91 ( +2 ); Ҫӗмӗрле районӗнче – 61 ( 0 ); Ҫӗмӗрле хулинче – 139 (0); Етӗрне районӗнче – 208 ( +8 ); Елчӗк районӗнче – 51 ( +1); Тӑвай районӗнче – 86 ( +0); Ҫӗнӗ Шупашкарта – 148 ( +6 ); Шупашкарта – 1137 (+32.
Ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнченпе Муркаш районӗнче вырнаҫнӑ «Вӑрманти юмах» санатори вырӑнне обсерватор йӗркеленӗ. Унта кӑшӑлвируспа чирлӗ ҫынсемпе хутшӑннисене, ют ҫӗршывран таврӑннисене ике эрнелӗхе карантина вырнаҫтарнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнче «Вӑрманти юмах обсерватортан юлашки пациентсем киле кайнӑ. Ӗнер унта дезинфекци тунӑ. Санаторие ачасене йышӑнма хатӗрлеҫҫӗ. Утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче унта ачасем канма пуҫлӗҫ.
Тепӗр обсерватор «Кӗрен парӑс» санаторире йӗркеленӗ. Хальлӗхе вӑл ҫаплипех йышӑнӗ. Унта халӗ 12 ҫын карантинра ларать.
Чӑваш Енри тата икӗ ҫынна чикӗ леш енчен таврӑнма патшалӑх пулӑшнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗш каҫхине ятарлӑ авиарейссемпе Мускава Корейӑран тата Израильтен хамӑр ҫӗршыв ҫыннисене илсе килнӗ. Чӑваш Енри ҫынсем те пулнӑ. Пурӗ иккӗн. «Шереметьево» аэропортран вӗсене Мускав облаҫӗнчи «Пушкино» санаторири обсерватора илсе кайнӑ. Ыран вӗсене Муркаш районӗнчи «Лесная сказка» (чӑв. Вӑрман юмахӗ) санаторие илсе килӗҫ.
Паянхи кун тӗлне Чӑваш Енри 284 ҫын чикӗ леш енче тӑоса юлнӑ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ – Таиландра, АПШра, Индире. Кӑҫалхи ака уйӑхӗн 10-мӗшӗ хыҫҫӑн Чӑваш Енри 92 ҫынна таврӑнма пулӑшнӑ: 22 – Индирен, 15 – Таиландран, 11 – АПШран, 5 – Узбекистанран, 5 – Испанирен, 5 – Германирен, 5 – Турцирен, 5 – Индонезирен, 4 – Италирен, 2 – Грецирен, 2 – Кипртан, 2 – Великобританирен, 1 – Латвирен, 1 – Португалирен, 1 – Таджикистанран, 1 – Шри-Ланкӑран, 1 – Иорданирен, 1 – Пӗрлешӳллӗ Араб Эмирачӗсенчен, 1 – Кӑнтӑр Африкӑран, 1 – Корейӑран, 1 – Израильтен.
Муркаш районӗнчи Сӑнав лесничествинче ӳсекен ватӑ юман Чӑваш Енре чи пысӑкки шутланать. Ӑна ҫутҫанталӑк палӑкӗсен йышне кӗртнӗ.
Чӑваш юманӗ «Раҫҫейри ҫулталӑкри йывӑҫ» конкурса хутшӑнать. Вӑл «Йывӑҫсем – чӗрӗ ҫутҫанталӑк палӑкӗсем» сайтра ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа юпан 1-мӗшӗччен иртет. Унта истори пӗлтерӗшлӗ 12 йывӑҫ хутшӑнать. Хальлӗхе пирӗн юман тӑваттӑмӗш вырӑнта. Уншӑн сасӑлама ан ӳркенӗр. Ҫӗнтерӳҫе тӗнче шайӗнче ҫулсерен иртекен «Европӑри ҫулталӑкри йывӑҫ» конкурсра Раҫҫей чысне хӳтӗлӗ.
Муркаш районӗнче ӳсекен юман 24 метр ҫӳллӗш, вулли 1,82 метр сарлакӑш. Экспертсем вӑл 369 ҫулта пулнине ҫирӗплетнӗ.
Ҫӑлавҫӑсен темӗн тума та тивет . Нумаях пулмасть ав санчӑрпа яваланса ларнӑ йытта ҫӑлма тӳр килнӗ.
Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Муркаш районӗнче хуҫисем сӑнчӑрпа яваланнӑ йытта хӑйсем тӗллӗн пулӑшайман – ҫӑлавҫӑсене чӗнме тивнӗ. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, Дружок ятлӑскер сӑнчӑр капкӑнне лекнӗ. Тӑватӑ ураллӑ тус хускалнӑҫемӗн сӑнчӑр тата хытӑрах явакланса пынӑ, кӗлеткине хӗстернӗ.
Ҫӑлавҫӑсем вырӑна ҫитсен гидравлика инстуменчӗсемпе усӑ курса йытта капкӑнран хӑтарнӑ. Чӗрчуна хуҫине тӗрӗс-тӗкелех панӑ.
+18.3 °C